In onze begeleiding, bijvoorbeeld bij de post-HBO Specialist Toekomstgericht Onderwijs, merken we dat leerkrachten ‘de 21e eeuwse vaardigheden’ lastige en grote termen vinden. De 21e eeuwse vaardigheden behoren dan ook tot de containerbegrippen van het hedendaagse onderwijs. Hoe krijg je hier als leerkracht grip op en hoe verbind je dit aan je eigen schoolpraktijk?
Wat heeft de leerling in je klas straks nodig in de maatschappij?
De onderstaande vragen kunnen jou helpen om een duidelijker beeld te krijgen van jullie onderwijsvisie.
- Volgt jouw school een duidelijke onderwijskoers?
- Wat is jouw visie op toekomstgericht onderwijs?
- Waar gaat het onderwijshart van jouw team sneller van kloppen?
- Hebben jullie een heldere gezamenlijke onderwijsvisie?
Start met wat een leerling nodig heeft; hierdoor benader je het waarom van je onderwijs.
De maatschappij is, vergeleken met 30 jaar geleden nogal veranderd. Wat betekent dit voor jullie onderwijs?
Als je een of meerdere van de bovenstaande vragen niet of onvoldoende kon beantwoorden, dan is het tijd om de visie-vraag uit de kast te halen en hiermee te starten!
Van belang is ook om te kijken naar de schoolspecifieke situatie; hebben jullie een duidelijk beeld van de leerling populatie? Je onderwijsvisie en aanpak op een SBO kan nogal verschillen van die van een reguliere school. Alle innovatie start met een gezamenlijke visie. De visie wordt gedragen door je team, de neuzen staan dezelfde kant op.
Hoe gaan wij dit vormgeven?
Wanneer de visie op toekomstgericht onderwijs duidelijk is, is het belangrijk om na te gaan denken over hoe jullie dit willen gaan vormgeven en implementeren. Welke van de 21e eeuwse vaardigheden passen jullie bijvoorbeeld al toe en welke verdient jullie focus (en waarom!)?
Er zijn bijvoorbeeld scholen die mediawijsheid als speerpunt nemen. Zij denken gezamenlijk na over wat een kind eind groep 8 aan kennis en vaardigheden zou moeten beheersen.
Zorg ervoor dat je in deze fase de theoretische onderbouwing niet achterwege laat. Welke onderwijskundige processen hebben zich bewezen? Welke wetenschappelijke onderzoeken zijn er gedaan? Hoe kunnen wij hiervan gebruik maken?
Stichting Leerplan Ontwikkeling is overigens volop aan het ontwikkelen en heeft op hun site voor bijna alle 21e eeuwse vaardigheden leerplankaders ontwikkeld. Deze kun je gebruiken om het ‘hoe’ verder te concretiseren en grip te krijgen.
Met ‘wat’ gaan we dit vormgeven?
Als laatste van de fases komt het ‘wat’. Hierbij horen ook de middelen, zoals het kiezen van bijpassend lesmateriaal. Door goed nagedacht te hebben over het ‘hoe’, heb je ook helder ‘wat’ je hiervoor nodig hebt. Dus niet ‘we hebben een nieuwe methode nodig’, maar ‘de nieuwe werkwijze voor Wereld Oriëntatie moet de volgende zaken bevatten.’ Misschien ontwikkelen jullie wel je eigen werkwijze. Vervolgens zul je ook een duidelijker beeld hebben welke hardware hierbij ondersteunend is.
Destijds was op mijn eigen school middels een Europese Aanbesteding de hardware ingekocht. Voor de kleuters waren prachtige mini-laptops aangeschaft, die nog steeds in de kast liggen te verstoffen. Waarom? Deze laptops waren niet goed in te zetten voor de jongste kinderen en pasten niet bij onze onderwijsvisie m.b.t. de jongste kinderen. Achteraf bezien hadden tablets beter aangesloten op de motorische en cognitieve ontwikkeling van deze doelgroep i.c.m. onze visie.
Na een beredeneerd fase(re)n komt het experimenteren!
Door bovenstaande fasen doelbewust te hebben doorlopen kunnen er gefundeerde keuzes gemaakt worden. Zorg dat je actief met een select groepje mensen hiermee aan de slag gaat. Bij innovaties heb je altijd een aantal pioniers nodig. Misschien hebben jullie al een professionele cultuur op school en werken jullie met leerteams. Misschien nog niet? Mooie kans voor jou om ermee te starten.
Houd de PDCA-cyclus aan (Plan-Do-Check/Study-Act) en houd elkaar scherp. Elk stapje is er één!