Samenwerken en communiceren

In de O21 nieuwsbrieven besteden we expliciet aandacht aan alle 21e eeuwse vaardigheden. In deze nieuwsbrief aandacht voor de vaardigheden communiceren en samenwerken.

Inleiding

Samenwerken en communiceren zijn vaardigheden die meestal hand in hand gaan. Zonder communicatie wordt het gezamenlijk realiseren van een doel immers behoorlijk lastig. Wanneer kinderen samen werken aan een opdracht of samen spelen is de (manier van) communicatie de sleutel tot het behalen van het gestelde doel. Röhner en Wenke (2004) bevestigen dit als ze schrijven dat ‘de basis van alle samenwerking communicatie is.’ Bovenstaande is ook de reden dat we deze twee 21^e eeuwse vaardigheden gezamenlijk bespreken.

Dat communicatie en samenwerken nu worden gezien als 21ste eeuwse vaardigheden heeft te maken met het feit dat deze vaardigheden erg belangrijk zijn om kinderen klaar te stomen voor de maatschappij van de toekomst.

De hoeveelheid informatie die in dit digitale tijdperk beschikbaar is is gigantisch. Maar ook de opvattingen van anderen over deze informatie wordt in een doorlopende stroom aangeboden. Het is een lastige klus om al die informatie te beoordelen en hier als leerling kennis uit te construeren. Daarom verdienen samenwerken en communicatie zeker een plek tussen de 21ste eeuwse vaardigheden.

Definities

Bij samenwerken gaat het om het gezamenlijk realiseren van een doel en anderen daarbij kunnen aanvullen en ondersteunen. Meer specifiek gaat het om:

verschillende rollen bij jezelf en anderen (h)erkennen;
hulp kunnen vragen, geven en ontvangen;
een positieve en open houding ten aanzien van andere ideeën;
respect voor culturele verschillen;
kunnen onderhandelen en afspraken maken met anderen in een team;
kunnen functioneren in heterogene groepen;
effectief kunnen communiceren.

Bij communiceren gaat het om het effectief en efficiënt overbrengen en ontvangen van een boodschap. Meer specifiek gaat het om het:

doelgericht kunnen uitwisselen van informatie met anderen
(spreken, luisteren, de kern van een boodschap herkennen, effectief verwoorden, duidelijk zijn, ruis voorkomen);
kunnen omgaan met verschillende communicatieve situaties en het kennen van de gesprekstechnieken, -regels en sociale conventies bij elke situatie;
kunnen omgaan met verschillende communicatiemiddelen en het hanteren van verschillende strategieën daarbij;
inzicht hebben in de mogelijkheden die ICT biedt om effectief te communiceren.

Samenwerken staat voor het kunnen functioneren binnen een groep, het ontwikkelen van een positieve houding ten aanzien van andere ideeën en het kunnen vragen en ontvangen van hulp. Daarnaast heeft de vaardigheid ‘samenwerken’ ook alles te maken met de ontwikkeling van respect voor culturele verschillen en achtergronden.

Samenwerken en communiceren met behulp van ICT in het onderwijs

Om samenwerking en communicatie tussen leerlingen te stimuleren, te vergemakkelijken of een andere dimensie te geven kan ICT een goed hulpmiddel zijn. Hieronder vind je een aantal suggesties over de inzet van samenwerkings- en communicatietools. Het is zeker geen compleet overzicht, meer een inkijkje in de mogelijkheden die moderne media bieden om je onderwijs in deze 21ste eeuwse vaardigheden vorm te geven.

Samenwerken

Moderne media inzetten om leerlingen samen te laten werken kan op verschillende vlakken. Misschien wel de meest voor de hand liggende oplossingen om leerlingen samen aan een opdracht te laten werken is het inzetten van instrumenten in ‘de cloud’. Wanneer kinderen met een groepsopdracht bezig zijn kunnen ze ieder afzonderlijk aan hetzelfde document werken vanaf hun eigen werkplek en account. Ze kunnen elkaars werk voorzien van feedback en op elkaars bijdrage voortborduren. Een bekend voorbeeld zijn de tools die Google beschikbaar stelt in de G Suite for Education. Voor meer uitleg klik hier.

Interactieve lessen

Er zijn diverse tools te vinden die je kunt inzetten om samenwerking en communicatie op een vlotte wijze te realiseren met je leerlingen. Een creatieve vorm hiervan vind je in Plickers. Deze manier van interactiviteit is te realiseren zonder een ‘device per leerling’: de leerlingen ontvangen van jou een soort QR-code op een kaartje. Hiermee kunnen ze hun antwoord geven. Ze steken hun kaart met antwoord op jouw vraag in de lucht en jij scant in een handomdraai hun antwoorden met je mobiele apparaat. De resultaten verschijnen op je digibord. Een leuke (en gratis) tool!

Prowise heeft in combinatie met de bordsoftware een tool die gebruikt kan worden om je lessen interactiever te maken door informatie uit te wisselen tussen het device van de leerling en het digibord. Zo kun je met ProConnect je scherm delen met leerlingen, de leerling werkt iets uit op zijn eigen device en stuurt dit vervolgens terug naar het bord. Op deze manier kun je de bijdrage van verschillende leerlingen gebruiken om gezamenlijk tot de oplossing van een probleem te komen. Maak je gebruik van iPads dan zou je hiervoor ook AppleTV kunnen gebruiken.

Tools als Mentimeter, Kahoot! en Socrative bieden de mogelijkheid om gezamenlijk te quizzen, woordwolken te maken of interactief voorkennis op te halen over een onderwerp.

Toneellezen

Denk eens aan de inzet van tablets die kinderen kunnen gebruiken om elkaar te filmen. In een groepje van 3 of 4 kinderen bereiden ze een tekst voor met een bepaalde opdracht. Bijvoorbeeld lees deze tekst voor als een echte nieuwslezer. Vervolgens voeren ze de opdracht uit terwijl ze gefilmd worden door een andere leerling uit het groepje. Samen bekijken ze de opname en voorzien elkaar van feedback.

Padlet

Een andere vorm van samenwerken met ICT is het gebruik van een online prikbord zoals Padlet. Je deelt daarbij de link van je Padlet met een groep leerlingen en alle deelnemers kunnen vervolgens hun eigen bijdragen pinnen op het bord. Zo zou je de inleiding van een opstel kunnen plaatsen op een Padlet en leerlingen het verhaal stukje voor stukje aan laten vullen.

Communicatie

En om maar gelijk een bruggetje te slaan naar communicatie, ook daarvoor kunnen de interactieve tools zoals Plickers, Kahoot, Mentimeter en Padlet handige hulpmiddelen zijn.

Zet deze eens in bij de vertelkring of op de eerste schooldag na een vakantie, om meer sturing te geven aan het gesprek. Wanneer je de Padlet al tijdens de vakantie openstelt kunnen leerlingen hun verhalen, foto’s of linkjes plaatsen en heb je een mooi, enthousiasmerend en overzichtelijk uitgangspunt om de schoolweek mee te openen. Je kunt gerichte vragen stellen aan elkaar. Kinderen die het lastig vinden om iets te vertellen, vinden het misschien wel leuk om iets te laten zien.

Globalisering

De globalisering heeft de afgelopen decennia een duikvlucht genomen. Grote kans dat onze leerlingen in de toekomst niet meer gebonden zijn aan plaats en tijd om te werken. Hoe leuk is het dat je in de klas contact kan hebben met een leeftijdsgenootje dat verhuisd is naar China en via Skype kan vertellen wat hij daar allemaal meemaakt of dat je een interview kan houden met een Hollandse bloementeler in Afrika wanneer je het begrip export behandelt.

Onderwijs aan zieke leerlingen

Als laatste een heel praktisch voorbeeld waarbij je ICT inzet voor de het onderwijs aan zieke leerlingen. Leerlingen die langere tijd afwezig zijn doordat zij bijvoorbeeld herstellen van een ongeluk of een ziekte kunnen natuurlijk werk mee naar huis krijgen. Maar door een toepassing zoals Appear.in of Skype in te zetten kunnen deze kinderen niet alleen de instructie volgen, maar ook actief meedoen met de les door vragen te stellen en zelfs in groepjes samen te werken. Via een internetverbinding maakt de leerling contact met de klas en kan alles live meedoen op de momenten dat hij of zij daartoe in staat is.

Bronnen: